Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Zabierzowie

ADHD

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi

ADHD - "Attention deficit hyperactivity disorder"

Etiologia ADHD nie jest do końca poznana. Prawdopodobnie istnieje kilka przyczyn. Uważa się, że jest to zaburzenie neurorozwojowe. Istotną rolę odgrywa w nim czynnik genetyczny (badania ujawniły zaburzenie dwóch genów związanych z dopaminą; etiologia ADHD może być wielogenowa). Mózg dziecka z ADHD pracuje inaczej: gorzej funkcjonują obszary mózgu odpowiedzialne za kontrolę ruchu, impulsywność, uwagę. Zaburzona jest równowaga pomiędzy wytwarzaniem i funkcjonowaniem neuroprzekaźników – dopaminy i noradrenaliny. Źle funkcjonuje układ hamowania aktywacji.

TRIADA objawów ADHD, według których diagnozuje się występowanie zaburzenia to:

kłopoty z kontrolą własnej impulsywności
nadmierna aktywność ruchowa
zaburzenia koncentracji uwagi.

Objawy te są nasilone w porównaniu z zachowaniem innych dzieci w tym samym wieku oraz do rzeczywistego poziomu rozwoju.

Nadmierna IMPULSYWNOŚĆ może przejawiać się w:

braku zdolności do zahamowania reakcji
pierwszeństwie działania nad refleksją i braku przewidywania konsekwencji działań – „najpierw działa potem myśli”
znacznych trudnościach w dostosowaniu się do zasad panujących w szkole, w domu bądź wśród rówieśników
kłopotach z zastosowaniem zasad w praktyce, zwykle przy ich dobrej znajomości i rzeczywistej chęci ich przestrzegania.

NADRUCHLIWOŚĆ oznacza:

większą ruchliwość niż u rówieśników
pojawia się ona szczególnie w sytuacjach, które wymagają długiego i spokojnego siedzenia
zalicza się do niej także niepokój w obrębie miejsca siedzenia
dotyczy też nadmiernej gadatliwości
nie można jej powstrzymać można a jedynie sprawić, by objaw jak najmniej przeszkadzał wszystkim w życiu.

ZABURZENIA UWAGI polegają na:

krótkim czasie skupienia się
braku umiejętności skupienia się na jednej rzeczy
łatwym rozpraszaniu się pod wpływem zewnętrznych bodźców
brak umiejętności długotrwałej pracy nad jednym zadaniem
gubieniem i zapominaniem rzeczy
śnieniem na jawie
brakiem wybiórczości bodźców
skupianiu uwagi na najsilniejszym bodźcu.

Warto pamiętać, że w przypadku dużych zaburzeń uwagi bodźcem rozpraszającym mogą być nawet własne myśli.

Liczba objawów i ich nasilenie nie są identyczne w każdym otoczeniu i w każdej sytuacji (nasilają się np przy wysiłku umysłowym.

Inne typowe objawy i zachowania dzieci z ADHD to:

silniejsze reakcje emocjonalne niż u rówieśników
szybkie przechodzenie – bez „stanów przejściowych” – od świetnego nastroju do złości czy gniewu lub na odwrót (także po wydarzeniach, które dla większości dzieci są mało zauważalne)
niedojrzałość emocjonalna i społeczna (z powodu odmiennego sposobu dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego; część nadpobudliwych dzieci zachowuje się tak, jak by była młodsza niż w rzeczywistości)
wieczne dyskusje („dlaczego ja?”); dziecko z ADHD potrafi godzinami dyskutować na temat sensowności wykonania jakiegoś zadania
słabe rozumienie pojęcia czasu a przez to częste problemy z zaplanowaniem sobie czasu, radzeniem sobie z obowiązkami czy zdążaniem na określoną godzinę.

W zależności od objawów jakie dominują u konkretnego dziecka wyróżnia się następujące PODTYPY ADHD:

postać ADHD z przewagą zaburzeń uwagi (typ dominująco nieuważny)
postać ADHD z przewagą zaburzeń hiperkinetycznych i impulsywnością (typ dominująco nadpobudliwy-impulsywny)
postać ADHD mieszana (typ kombinowany.

Diagnoza – ADHD

Na diagnozę ADHD składają się następujące elementy:

pełne badanie psychologiczne
konsultacja ze szkołą
badanie pedagogiczne
konsultacja lekarska.

BADANIE PSYCHOLOGICZNE to:

wywiad rozwojowy i rozmowa z rodzicami, które dotyczą: przebiegu ciąży, porodu, rozwoju dziecka, jego aktywności i snu, chorób somatycznych, wypadków, kontaktów z rówieśnikami, sposobu spędzania wolnego czasu, problemów szkolnych, występowania podobnych objawów w rodzinie, przypadków CHAD, depresji oraz padaczki w rodzinie
diagnoza możliwości intelektualnych, czyli poziomu inteligencji (IQ)
diagnoza deficytów i zaburzeń percepcyjnych, czyli percepcji wzrokowej i percepcji słuchowej
badanie koncentracji uwagi (poziomu pobudzenia, przerzutności, ciągłości)
badanie impulsywności (impulsywność – refleksyjność)
obserwacja dziecka,czyli występowanie triady objawów w zachowaniu (nadruchliwość, impulsywność, zaburzenia koncentracji), zmienność objawów w zależności od otoczenia, obserwacja w sytuacjach niepowodzenia, podczas dłuższego wysiłku umysłowego
kwestionariusz ustrukturyzowanego wywiadu diagnostycznego w kierunku nadpobudliwości psychoruchowej (T. Wolańczyk, A. Kołakowski)
diagnoza różnicowa, czyli suma zebranych informacji; wykluczenie zaburzeń somatycznych (np. alergia, robaczyca, zatrucie ołowiem); wykluczenie zaburzeń o charakterze neurologicznym (np. padaczka); wykluczenie innych zaburzeń psychicznych jako pierwotnej przyczyny objawów (np. Depresja, CHAD, Zespół Aspergera).

Kolejnym etapem diagnozy ADHD jest KONSULTACJA ZE SZKOŁĄ na temat dziecka. Zwykle jest to zarówno opinia nauczyciela nt. funkcjonowania dziecka w szkole, jego kontaktów z rówieśnikami oraz ewentualnych trudności w nauce jak i przeprowadzenie kwestionariusza (ustrukturyzowanego wywiadu diagnostycznego) w kierunku nadpobudliwości psychoruchowej (T.Wolańczyk, A. Kołakowski). Najlepiej, aby tych informacji udzielił wychowawca lub inny nauczyciel dobrze znający dziecko, dłużej niż pół roku.

BADANIE PEDAGOGICZNE może zostać przeprowadzone w celu uzupełnienia diagnozy. Istotnym elementem diagnozy ADHD będzie rodzaj błędów w pisowni jakie popełnia dziecko, błędy w czytaniu, trudności ze zrozumieniem samodzielnie czytanego tekstu.

KONSULTACJA LEKARSKA jest uzupełnieniem diagnozy różnicowej.

Może ją przeprowadzić:

neurolog (wykluczenie zaburzeń somatycznych oraz wykluczenie zaburzeń o charakterze neurologicznym)
psychiatra (wykluczenie zaburzeń somatycznych, wykluczenie innych zaburzeń psychicznych jako pierwotnej przyczyny objawów)

Po zebraniu wyżej wymienionych informacji można postawić diagnozę czy dziecko ma czy też nie ADHD.

Co służy, co pomaga nadpobudliwemu dziecku

dbamy o spokojne otoczenie, ograniczanie bodźców zewnętrznych (sytuacje lub zdarzenia, które pobudzają dziecko – tutaj też nadmiar telewizji, gier komputerowych), dbamy o zapobieganie narastającemu rozdrażnieniu
nie dajemy naraz zbyt wielu zabawek, rozpoczęte zabawy lub zadania kończymy i dopiero wówczas przechodzimy do kolejnych
ustalamy plan dnia i przestrzegamy ustalonej kolejności zdarzeń (np. wieczorm najpierw zbieramy zabawki, potem jemy kolację, kolejno kąpiel, po kąpieli bajka – dobranocka, po bajce kładziemy się do łóżka) – rytm dnia wyznaczają konkretne, następujące po sobie zajęcia
poświęcamy kilka spokojnych chwil na ułożenie dziecka do spania, nie spieszymy się do innego zajęcia – warto dziecku przeczytać krótką, odprężającą bajkę, powiedzieć coś miłego, serdecznego na dobranoc
posiłki są regularne, w określonym miejscu (wprowadzamy zasadę: jemy tylko przy stole), nie zmuszamy do jedzenia dziecka czegoś, co mu stanowczo nie smakuje (podobnie: nie zmuszamy do noszenia ubrań, których dziecko wyraźnie nie lubi)
polecenia kierowane do dziecka są krótkie i bardzo konkretne, np: „zdejmij buty”, zamiast: „znowu wróciłeś z podwórka w zabłoconych butach i wchodzisz na dywan”. Warto upewniać się czy dziecko usłyszało polecenie, warto prosić, by dziecko je powtórzyło; polecenia mówimy stojąc na wprost dziecka, można dotknąć ramienia, złapać kontakt wzrokowy, zniżyć się by być na wysokości jego oczu
zadania do wykonania przez dziecko trzeba podzielić na etapy; zdania typu: „sprzątnij pokój” jest zbyt ogólne. Mówimy po kolei co ma zrobić, np: „pluszaki do kosza, książeczki na regał, kredki do pojemnika, papierki z podłogi do kosza na śmieci, ubrania ściągnij z krzesła i włóż do szafy”
bardzo chwalimy (więcej niż tradycyjne dziecko), za drobiazgi, za każde dobre zachowanie. Pochawły konkretne typu: „dziękuję za zamknięcie okna”,”podobało mi się, że bawiłeś się cicho, gdy siostra spała”, „jestem zadowolona, że każda zabawka jest na swoim miejscu”. Pochwały muszą być natychmiastowe
ustalamy zasady postępowania i konsekwencje ich nieprzestrzegania przez dziecko. Zasady te maja ułatwić dziecku orientację w życiu domowym i w tym czego rzeczywiście od niego oczekujemy. Zasady ustalamy dla naszego domu, dla naszej rodziny, np: posiłki jemy tylko przy stole, dzieci bawią się tylko w swoim pokoju, bajkę ogląda się tylko po odrobieniu zadań domowych, itp. Nie wprowadzamy zbyt wielu zasad od razu (3-5), chwalimy za przestrzeganie (często i konkretnie), stosujemy konsekwencje naturalne, np: stłukłeś szklankę musisz pozamiatać. Konsekwencje są łatwe i muszą być przeprowadzone w 100%. Spełniona konsekwencja wymazuje niepożądany czyn dziecka
nagradzamy dobre postępowanie; pomocna może być tablica, na której naklejamy gwiazdki, nalepki za dobre zachowanie (ustalamy konkretną nagrodę za 10 gwiazdek). Podobnie działa barometr zachowania – do szklanego naczynia wrzucamy koraliki, ziarna fasoli za każdym razem, gdy dziecko zrobi coś dobrego – taki barometr jest wizualnym bodźcem wzmacniającym pozytwne zachowanie dziecka. Wprowadzamy zeszyt dobrych czynów – początkowo wpisujemy tam drobnostki, jeśli to dziecko ucieszy czytamy to komuś z rodziny.

DODATKOWE INFORMACJE: