DEPRESJA

Czym jest depresja?

Depresja jest poważną chorobą, często trwającą wiele lat, mogącą zagrozić życiu.

Depresja jak każda choroba wymaga leczenia.

Wiele osób traktuję diagnozę depresji z przymrużeniem oka, uważa, że należy wziąć się w garść, zmobilizować, ćwiczyć, chodzić wcześniej spać, zdrowo się odżywiać, nie przejmować się by „zły nastrój” minął.

Zaprzeczają faktom próbując bagatelizować problem. Mówią o lenistwie dziecka, buncie, złym towarzystwie, złym zachowaniu.

Mity dotyczące depresji wiążą się z faktem, iż choroba ta jak inne choroby psychiczne upośledza nasze myślenie, przeżywanie emocji i zachowanie. Zmienia te aspekty naszego życia, które wydają się nam w pełni zależne od nas. Choroby psychiczne pokazują, iż możemy nie kontrolować naszych przeżyć psychicznych tj. tego co myślimy, czujemy i robimy.

Ważna jest postawa dorosłego wobec choroby dziecka czy nastolatka. Zrozumienie, że choroba ogranicza, wymaga zmiany codzienności, choć nie wyłączenia dziecka ze wszystkich aktywności czy wyręczania we wszystkim.

Adaptacyjna postawa wobec choroby dziecka polega na:

-zaakceptowaniu , że dziecko jest chore, wymaga leczenia u specjalisty tj. psychiatry i psychoterapeuty,

- traktowaniu nieco inaczej niż zdrowego np. zwolnieniu z części obowiązków

-byciu oparciem i nie oczekiwaniu, że dziecko samo coś z tym zrobi np. ustabilizuje swój nastrój (nie będzie raz smutne, raz wesołe czy rozdrażnione)

- ograniczeniu krytyki, szczególnie w zakresie objawów np. że się nie uczy tylko śpi. Krytyka demotywuje, prowadzi do rezygnacji z walki i do zaniku wiary w możliwość wyzdrowienia,

-interesowaniu się życiem dziecka bez nadmiernego wścibstwa i nadmiernej kontroli poza przypadkami zagrożenia życia

- obserwowaniu dziecka i dzieleniu się zmianami w jego zachowaniu czy nastroju z psychoterapeutą,

- przyjmowaniu drażliwości dziecka jako objawu choroby, a nie jego złego zachowania

- rozumieniu, że słabsze efekty nauki są wynikiem problemów z koncentracją, osłabieniem wiary we własne możliwości a nie lenistwa. Tym bardziej ważne jest chwalenie dziecka za małe sukcesy,

- cierpliwości – choroba trwa jakiś czas, choć chcielibyśmy szybkich pozytywnych zmian,

- zaprzestaniu poszukiwania winnych chorobie np. wchodzenia w poczucie winy.

- uświadomieniu sobie, że choroba wpływa na relacje w rodzinie, psuje je, jednak to przede wszystkim dorośli odpowiadają za to co dzieje się między nimi a dzieckiem w czasie jego choroby.

Na co zwrócić uwagę przy próbie ustalenia czy dziecko może mieć depresję?

Podstawowe objawy dotyczą sfery:

- nastroju (spadek nastroju, smutek, przygnębienie, drażliwość, złość),

- napędu (obniżenia energii życiowej, poczucie ciągłego zmęczenia)

- odczuwania przyjemności (brak satysfakcji, radości, przyjemności z tego co do tej pory cieszyło). Pojawia się również negatywny sposób myślenia o sobie (np. jestem głupi, beznadziejny, zły), o świecie (oni się ze mnie śmieją, nie lubią mnie, świat jest niebezpieczny) i przyszłości (to za trudne, nie dam rady, nic dobrego mnie nie spotka). Typowym sposobem myślenia w depresji jest rozważanie swoich porażek oraz myślenie czarno-białe (wszystko jest super albo do niczego).

Inne objawy dotyczą zaburzeń rytmu dobowego (snu np. wczesne wybudzanie się lub kłopoty z zaśnięciem), zaburzeń odżywiania (wzrost lub spadek apetytu), zaburzeń koncentracji uwagi, spadku lub zmiany zainteresowań, nadmiernego pobudzenia, poczucia bezradności, winy, bycia niepotrzebnym, bycia problemem, myśli rezygnacyjnych, myśli o śmierci. Zdarza się również u nastolatków depresja maskowana uśmiechem tj. uszczęśliwianie innych, nadrabianie poczuciem humoru, robienie fajnych rzeczy bez przyjemności, tłumienie uczuć, żeby nie obciążać innych, wykonywanie obowiązków bez zaangażowania.

W przypadku młodszych nastolatków objawom depresji często towarzyszy lęk i nerwowość. Dziecko może zachowywać się jak młodsze, mieć trudności z rozstaniem z rodzicem, często skarży się na bóle głowy lub brzucha.

Objawy muszą trwać niezmiennie minimum przez dwa tygodnie, przez większą część dnia, powodują cierpienie, zaburzają funkcjonowanie lub są widoczne dla innych.

Ważne jest wykluczenie innych przyczyn obserwowanych objawów  np. używki, zaburzenia adaptacyjne, żałoba czy inne choroby psychiczne.

Warto pamiętać, że podstawowym zadaniem okresu dojrzewania jest zbudowanie własnej tożsamości. Proces ten wymaga odpowiedzenia sobie na ważne pytania np.  kim jestem, jaki jest świat, dlaczego ludzie cierpią, jaki jest lek na cierpienie? Budowanie tożsamości dokonuje się w praktyce, doświadczeniu, wymaga prób, które uniezależnią młodego człowieka od rodziców i pozwolą stworzyć bliskie relacje z innymi ludźmi. Napięcie między pragnieniem własnej tożsamości a niepewnością roli rodzi kryzys rozwojowy okresu nastoletniego. Dlatego należy brać pod uwagę, iż konflikty, ambiwalencja, niezadowolenie z siebie (motywujące do działania), intensywne przeżywanie emocji związanych np. z zawodem miłosnym, zmiany w upodobaniach żywieniowych, niestabilność uczuciowa są wpisane w życie nastolatka. Nie muszą świadczyć o depresji.

Jednocześnie nie wolno nam bagatelizować trudności dziecka, warto zasięgnąć opinii specjalisty. Depresja jest chorobą przewlekłą i nawracającą. Szacuje się, że dotyka 3-5 % nastolatków, a około 20% młodych osób doświadczy do 18 roku życia przynajmniej jednego jej epizodu.

Pomocna dla rodziców może być strona Fundacji „Życie warte jest rozmowy”

Źródła:

Depresja nastolatków – K. Ambroziak, A. Kołakowski, K. Siwek

Depresja u dzieci i młodzieży – M. Perzyńska (webinar)

Pierwsza pomoc w przypadku kryzysów psychologicznych u nastolatków  -

M. Stradomska (webinar)

Informację przygotowała mgr Anna Lorek-Żarnowska - psycholog